Z perspektywy historycznej runy to przede wszystkim alfabet, którym posługiwali się Germanie. Wciąż niewiele wiadomo o powstaniu i początkach wykorzystania alfabetu runicznego, jednak najstarsze odnalezione przez archeologów artefakty z runicznymi znakami datowane są nawet na I wiek n.e. Alfabet ten przez stulecia przeszedł wiele przemian graficznych i fonetycznych. Dziś dzieli się go na dwie główne odmiany: futhark starszy (używany od I do VIII w.) oraz futhark młodszy (który wyodrębniał się na przestrzeni VII-VIII w., a powszechniej używany był od IX w.). Futharki różnią się przede wszystkim ilością znaków.
Po epoce wikingów alfabet runiczny był silnie wypierany przez łacinę, a w ciągu kolejnych wieków jego znaczenie było marginalne lub żadne. Zapomnianą nieco kulturę nordycką odkryto ponownie w okresie romantyzmu, kiedy zaczęło się kształtować pojęcie tożsamości narodowej. Powstawała wówczas obszerna literatura w językach narodowych, a jej autorzy oraz inni artyści coraz częściej nawiązywali w swoich dziełach do przedchrześcijańskich tradycji. Ponowne zainteresowanie starymi zwyczajami Germanów sprawiło, że runy zyskały na znaczeniu. Rozkwit ruchów ezoterycznych i zawirowania polityczne XX wieku pozwoliły z kolei wyłonić się współczesnej magii runicznej.
Współczesną magię runiczną możemy rozumieć jako intencjonalne manipulowanie znakami alfabetu runicznego w celu wywołania pożądanego efektu. Dzisiejsi runiści i runistki[i] podchodzą do magicznych praktyk w sposób bardzo indywidualny, a ich poglądy często znacznie się od siebie różnią. Z tego powodu warto wyróżnić kilka podejść do magii runicznej, zależnych od tradycji, z których wywodzą się poszczególni autorzy i autorki.
Jak zostać runist(k)ą? Predyspozycje i przygotowanie
Punktem wyjścia dla adeptów magii runicznej jest zapis w Germanii Tacyta, który przedstawia domniemany proces wykonania run ze świeżo ściętego drzewa: kawałek drewna cięto na skrawki, na których kreślono znaki. Tak przygotowane runy rozrzucano i interpretowano ich konfigurację (Tacyt, s. 14; Simonds, 2020, s. 48; Aswynn, 2021, s. 146). Czy runy wspominane przez Tacyta były tymi, których dzisiaj używa się w praktykach magicznych, nie wiadomo. Na pewno jednak wzmianka ta wpłynęła na współczesne ich wykorzystanie, a szczególnie na proces wykonania własnego zestawu runicznego.
Innym ważnym dla runistów i runistek źródłem jest Edda poetycka, opisująca ofiarę, jaką poniósł Odyn, aby pozyskać runy (Edda poetycka, s. 46-52). W tym przypadku runy rozumiane są jako pieśni-zaklęcia i pozornie nie posiadają wielu powiązań z dzisiejszą magią runiczną. Niemniej mit ten jest ważnym źródłem legitymizacji współczesnych praktyk (Simonds, 2020, s. 9).
Wymagania do podjęcia pracy z runami są różne w zależności od tradycji. Należąca do największych autorytetów magii runicznej Freya Aswynn uważa, że do pełnego poznania run konieczna jest przynależność do „północnej duszy ludu”, czyli bycie Germaninem/Germanką z urodzenia (Aswynn, 2021, s. 148). W pracy pt. Runy – najskuteczniejsze rytuały i zaklęcia magii skandynawskiej Aswynn kładzie nacisk na ścisłą więź run z mitologią północy (Ibidem, s. 31). Twierdzi przy tym, że wróżenie z run wymaga wrodzonych zdolności jasnowidzenia (Ibidem, s. 146). Do zrozumienia tekstów Aswynn przydatna jest znajomość prac Carla Gustava Junga, do którego autorka często się odwołuje.
Młodsi autorzy i autorki są często mniej rygorystyczni w kwestii wymogów dla adeptów. Josh Simonds – autor książki Runy dla początkujących – uważa, że każdy chętny podjęcia się praktyk runicznych jest mile widziany, niezależnie od pochodzenia czy wrodzonych zdolności mediumicznych (Simonds, 2020, s. 8). Podkreśla jednak również, że runy są ściśle powiązane z mitologią i zaleca dogłębne jej poznanie (Ibidem, s. 20-21, 40-41).
Osadzona w wiccańskiej tradycji Lisa Chamberlain reprezentuje podejście eklektyczne. Jej zdaniem run może używać każdy, niezależnie od pochodzenia (Chamberlain, 2021, s. 70), a znajomość mitologii germańskiej nie jest konieczna – znacznie większe znaczenie przypisuje Chamberlain poznaniu run poprzez osobistą praktykę z nimi (Ibidem, s. 55-56).
Wymagania dla początkujących runistów i runistek są więc przede wszystkim zależne od tego, kogo za mistrza obierze sobie adept. Należy przy tym pamiętać, że stanowisk, tradycji i zaleceń jest bez liku, a wiele osób działa niezależnie od konkretnych reguł, w sposób eklektyczny budując własną praktykę magiczną.
Własny zestaw runiczny
Najlepiej pracować na runach, które wykonało się własnoręcznie z materiałów dostępnych w naturze. Z powodu wspomnianej na początku relacji Tacyta, szczególną wartość przypisuje się drewnu (Simonds, 2020, s. 47-49; Chrzanowska, 2022, 115-117).
Zestaw powinien składać się z 24 niewielkich, podobnych do siebie kawałków wybranego materiału, na które należy nanieść znaki futharku starszego (Simonds, 2020, s. 21; Aswynn, 2021, s. 27). Runy można wyryć i/lub namalować, a preferowanym kolorem jest czerwień, reprezentująca siłę i moc oraz nawiązująca do tradycyjnego – według omawianych autorów i autorek – kreślenia run krwią. Do nadania barwy można użyć powszechnie dostępnych naturalnych farb i barwników lub wspomnianej krwi (Simonds, 2020, s. 50-54). Niektórzy dopuszczają użycie innych kolorów – Chrzanowska, autorka Misterium run, proponuje niebieski – jako związany z Odynem, lub zielony – odpowiadający Frei (Chrzanowska, 2022, s. 117; Chamberlain, 2021, s. 70).
Zestaw run wykonany z drewna. Źródło: routesnorth.com
Alternatywą dla tak wykonanego zestawu są karty runiczne, których talia również składa się z 24 elementów (Kulejewska, 2021, s. 20). Na każdej karcie powinien widnieć wyłącznie prosty szkic runy, ale w praktyce talie często są obficie zdobione.
Runiczne karty i kamienie. Źródło: enklawaarcanjoss.pl
Ukończony zestaw należy uświęcić. Sposób przeprowadzenia takiego rytuału jest w zasadzie dowolny i zależy wyłącznie od intuicji runisty lub runistki. Można przeżyć tę chwilę osobiście i wewnętrznie, szczerze dziękując runom, Odynowi czy innym bogom (Simonds, 2020, s. 55-56). Można także przygotować rozbudowaną ceremonię podczas pełni Księżyca, wykorzystując kadzidło, świece, dzwoneczki, szpady bądź różdżki i wygłaszając inwokację (Chrzanowska, 2022, s. 118-122).
Poznanie run
Runom przypisuje się różne znaczenia, a poznanie ich może odbywać się dwojako. Jednym sposobem jest skorzystanie z opracowań osób bardziej doświadczonych przedstawiających rozbudowane opisy run zgodne z powszechnie przyjętą tradycją lub własnym doświadczeniem. Drugą możliwością jest zaufanie własnej intuicji i osobistej relacji z runami. Simonds zaleca losowanie codziennie jednej runy i wytężoną obserwację znaków, które ta konkretna runa będzie usiłowała przekazać w ciągu dnia. Swoje spostrzeżenia dobrze jest zapisywać, ponieważ w ten sposób tworzy się własne opracowanie, bazujące na personalnej więzi z runami. Takie własne opracowanie może okazać się bardziej przydatne podczas wróżenia (Simonds, 2020, s. 10). Aswynn z kolei proponuje autorską (i osobliwą) metodę poznania run, jaką jest upieczenie 24 ciasteczek, udekorowanie ich znakami futharku, a następnie zjadanie jednego ciasteczka co wieczór, po uprzednim jego pobłogosławieniu przez odpowiednio przywołanych bogów (Aswynn, 2021, s. 27). Chrzanowska z kolei przestrzega, aby nie eksperymentować z runami bez wyraźnej potrzeby. Zaleca korzystanie z przedstawionych w jej książce informacji i metod, bowiem są one sprawdzone i bezpieczne (Chrzanowska, 2022, s. 115).
Magia runiczna
Najpopularniejszymi formami magii runicznej są skrypty, talizmany oraz wróżenie. Często również można spotkać się z terminami takimi jak galdr (intonowanie run) oraz stadhagaldr (przyjmowanie pozycji ciała podobnych do run; „joga runiczna”; Simonds, 2020, s. 84-85).
Skrypt runiczny to zestawienie kilku run i utworzenie z nich “wyrazu”. Bardziej konserwatywni autorzy i autorki utrzymują, że skrypt powinien składać się z konkretnej liczby run, bowiem jego długość przekłada się na jego działanie (Ibidem, s. 75-77). Liczba powinna być nieparzysta, choć niektórzy uznają ustępstwa od tej zasady (Chamberlain, 2021, s. 64; Chrzanowska, 2022, s. 131-132). Według Ewy Kulejewskiej, autorki Vademecum run, istotne jest również wykonanie skryptu w odpowiednim czasie: w malejącym Księżycu, jeśli celem jest pozbycie się czegoś, w rosnącym, jeśli chce się coś zwiększyć czy zdobyć, a w pełni, kiedy pragnieniem jest utrzymanie obecnego stanu (Kulejewska, 2021, s. 259). Podczas tworzenia skryptu można tłumaczyć na runy słowa z dowolnego języka, a zdaniem Simondsa i Chrzanowskiej silnym skryptem ochronnym jest zapisanie w ten sposób swojego imienia lub nazwiska (Simonds, 2020, s. 75-77; Chrzanowska, 2022, s. 124). Skrypt zapisany na materiale trwałym i odpowiednio uświęcony może być talizmanem, zapewniającym szczęście lub ochronę (Chrzanowska, 2022, s. 128-129). Materiał użyty do stworzenia talizmanu powinien być naturalny (Simonds, 2020, s. 74-75), a kiedy artefakt spełni swoje zadanie, należy go zakopać lub spalić (Chamberlain, 2021, s. 63-64).
Poszczególne znaki futharku można na siebie nałożyć, aby wzmocnić ich działanie. Najprostszym sposobem jest połączenie dwóch lub więcej run i utworzenie w ten sposób tzw. runy wiązanej (bindruny). Dobrym – choć nieco skomplikowanym – przykładem bindruny jest szeroko obecny w kulturze popularnej Vegvisir (Simonds, 2020, s. 79-80). Poprzez nałożenie na siebie wielu run można również stworzyć sigil runiczny (Kulejewska, 2021, s. 253). Sigile mają zwykle bardziej artystyczne formy niż bindruny i pozwalają przelać wyobraźnię na papier bądź inny materiał. W procesie ich tworzenia tłumaczy się pożądane słowo na alfabet runiczny, tak jak w skryptach. W obu przypadkach można jednak swobodnie wykorzystywać inne metody, np. numerologię (Ibidem, s. 254-256).
Vegvisir w interpretacji artystycznej, wpisany w drzewo Yggdrasil. Źródło: routesnorth.com
Podczas wróżenia z run należy mieć na uwadze, że runiczna przepowiednia nie ukazuje pewnego i dokładnego scenariusza czyjegoś życia w bliskiej czy odległej przyszłości (Chamberlain, 2021, s. 77). Przepowiednia związana jest ściśle ze stanem osoby pytającej, a jej spełnienie zależne jest od tego, czy osoba ta po otrzymaniu wróżby pozostanie na dotychczasowej drodze życia. Zmiana postępowania, swoich wartości czy wcześniej podjętych decyzji może całkowicie unieważnić otrzymaną przepowiednię (Aswynn, 2021, s. 150).
Pytania zadawane podczas wróżenia powinny być możliwie jak najprostsze, a kiedy prośba o poradę jest złożona i rozbudowana, najlepiej podzielić ją na kilka mniejszych zagadnień (Simonds, 2020, s. 52). Pytania powinny też dawać pole do szerszej interpretacji, a nie wymagać wyłącznie do odpowiedzi twierdzącej lub przeczącej. Co istotne, interpretacja wylosowanych run zależy od wspominanej wcześniej intuicji osoby wróżącej – to ona, a nie wiedza zdobyta z książek czy nauk mistrzów/mistrzyń jest kluczem do odczytu (Ibidem, s. 58; Chamberlain, 2021, s. 61).
Istnieje wiele schematów rozkładów runicznych. Wróżyć można z różnej liczby run, które układać można w czasami proste, a czasami bardziej złożone wzory. Najprostszym sposobem jest wyrd[ii], polegające na wylosowaniu i zinterpretowaniu jednej runy (Simonds, 2020, s. 59). Większe, ale nadal proste, są rozkłady Norn[iii] i „runiczna rzeka”. Rozkład Norn polega na wylosowaniu trzech run, z których każda odnosi się odpowiednio do przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Z kolei „runiczna rzeka” to rozkład pięciu run, które układa się na kształt krzyża. Rozkład ten reprezentuje pytającego, który stoi pośrodku rzeki – część wód już przez niego przepłynęła, a część dopiero nadejdzie. Pierwsza wyłożona runa – na środku – odnosi się do osoby pytającego oraz sprawy, z którą zwraca się do run, druga do przeszłości – umieszcza się ją nad pierwszą – trzecia i czwarta reprezentują różne wpływy, które oddziałują na życie pytającego – ułożyć je należy po obu stronach pierwszej wyłożonej runy – a piąta, ostatnia, to runa przyszłości, którą umieszcza się pod pierwszą (Ibidem, 61-64).
Aswynn przedstawia ciekawy rozkład na wzór skandynawskiego Drzewa Kosmicznego (Yggdrasill). Wykorzystuje się do niego dziewięć run, rozkładanych na polach odpowiadających światom w nordyckiej mitologii. Każdy z owych światów posiada swoje charakterystyczne cechy, a odczyt i interpretacja opierają się na powiązaniu ich ze znaczeniem wylosowanej i umieszczonej nań runy (Aswynn, 2021, s. 152-157).
Na tych przykładach różnorodność rozkładów wróżebnych się nie kończy. Chrzanowska przedstawia rozkłady przygotowane specjalnie na potrzeby konkretnych zagadnień (np. związanych ze zdrowiem, finansami czy relacjami partnerskimi; Chrzanowska, 2022, s. 141-144), a wśród rozkładów Kulejewskiej są nawet takie, które wykorzystują wszystkie 24 runy z zestawu (Kulejewska, 2021, s. 276-278).
Co i o kim mówią nam o runy?
Powyższe streszczenie, oparte na tekstach praktykujących runistów i runistek, ilustruje, jak zróżnicowanym zjawiskiem jest magia runiczna. Omawiani autorzy i autorki wielokrotnie podkreślają znaczenie indywidualnego poznania run oraz rolę intuicji podczas korzystania z nich. Ten indywidualizm i brak ścisłych wytycznych stanowią największe wyzwanie w próbie usystematyzowania magii runicznej (czy magii w ogóle). Wobec tej oryginalności i mnogości sposobów warto się zastanowić czy badać należy wyłącznie zjawisko, czy też – z równym zaangażowaniem – osoby praktykujące ten rodzaj magii.
Bibliografia
Aswynn, Freya, Runy – najskuteczniejsze rytuały i zaklęcia magii skandynawskiej, Studio Astropsychologii, Białystok 2021.
Chamberlain, Lisa, Runy w praktyce, Studio Astropsychologii, Białystok 2021.
Chrzanowska, Alla Alicja, Misterium run, ARS SCRIPTI-2, Białystok 2022.
Edda poetycka, tłum. Apolonia Załuska-Strömberg, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1987.
Kulejewska, Ewa, Vademecum run, Studio Astropsychologii, Białystok 2021.
Simonds, Josh, Runy dla początkujących, Studio Astropsychologii, Białystok 2020, s. 48;
Tacyt, Germania, Armoryka, Sandomierz 2009.