Źródło finansowania: The American Academy of Religion Collaborative International Research Grant for 2022

Kierownik projektu: dr Joanna Krotofil

Opis projektu

Celem projektu jest analiza tożsamości rasowo-etnicznej polskich konwertytek na Islam, religię często portretowaną w popularnych dyskursach, jako całkowicie nieprzystającą do polskiej kultury i tożsamości. Przez przyjęcie religii konstruowanej jako religia „nie-biała”, polskie muzułmanki konfrontują się z doświadczeniem „nienormatywnej białości” i „nienormatywnej białej kobiecości” w polu religijnym, oraz ze zmianą pozycji społecznej. Ponadto, konwertytki, które mieszkają poza granicami Polski mierzą się z problemem kontestowanej “białości” migrantów z Europy Środkowo-Wschodniej.  Analiza tych doświadczeń pozwoli nam lepiej zrozumieć problem tożsamości rasowo-etnicznej w polskim kontekście społeczno-kulturowych.  

Pojęcie habitusa, w rozumieniu zaproponowanym przez P. Bourdieu, w badaniach dotyczących konwersji dotychczas stosowane było w celu zrozumienia procesu socjalizacji do nowej religii z pominięciem problemu przynależności rasowo-etnicznej. Celem tego projektu jest lepsze zrozumienie “białego” habitusa poprzez analizę doświadczeń osób, które zajmują nienormatywne pozycje w polu religijnym i etnicznym. Źródłem danych będą a) jakościowe wywiady z polskimi konwertytkami na islam dostępne w repozytoriach danych; b) materiały z blogów i podcastów poświęconych konwersji; c) dodatkowe wywiady pogłębione przeprowadzone na potrzeby tego projektu.

Termin realizacji: styczeń 2022 - styczeń 2023

Kierownik projektu: dr Joanna Krotofil

Źródło finansowania: Grant NCN Sonata 15 (2019/35/D/HS1/00181)

Opis projektu

Intensywne przemiany społeczno-kulturowe w Polsce obserwowane na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat znajdują odzwierciedlenie w nowych sposobach definiowania i postrzegania roli matki i nowych sposobach realizacji zadań przed jakimi staje matka. Badacze zwracają uwagę, że „Matka Polka” przestaje być dominującym wzorem kobiecości, a wyobrażenia na temat tego kim jest Matka Polka szybko ewoluują. Medialne doniesienia na temat wyrodnych matek krzywdzących swoje dzieci, czy kobiet odrzucających macierzyństwo wzbudzają silne emocje i wywołują niepokój o to, jak macierzyństwo będzie wyglądało w niedalekiej przyszłości. W tym klimacie niepewności i moralnej paniki część kobiet opowiada się za powrotem do tradycyjnych definicji ról płciowych i tradycyjnych wartości, podczas kiedy pozostałe podzielają bardziej liberalne poglądy na temat ról kobiecych i miejsca kobiet w społeczeństwie.

Polska pozostaje jednym z najbardziej religijnych krajów Europy. Kościół Katolicki utrzymuje dominującą pozycję, jednocześnie jednak w społeczeństwie polskim obserwuje się rosnące zróżnicowanie religijne. W ciągu ostatnich dekad systematycznie powiększa się grupa konwertytów na islam. Przejściu na islam często towarzyszą negatywne reakcje otoczenia społecznego. Dla kobiet, które przyjęły islam wychowanie dzieci staje się zadaniem wyjątkowo trudnym z powodu obawy, że doświadczana przez nie niechęć przeniesie się również na ich dzieci. W związku z tym jako szczególnie ważne jawi się pytanie o związek religii z praktykami macierzyńskimi i tożsamością młodych matek. W moich badaniach skupię się na młodych matkach, czyli kobietach, które urodziły pierwsze dziecko w ciągu ostatnich pięciu lat.. Uzasadnieniem takiego wyboru jest fakt, że wczesny okres macierzyństwa to okres najintensywniejszych zmian, w którym kobiety na nowo muszę odpowiedzieć sobie na pytania „kim jestem?” i „jakie jest moje miejsce w świecie?”.

Projekt poświęcony jest młodym matkom, które identyfikują się jako katoliczki i konwertytki na islam. Celem jest zbadanie w jaki sposób treści religijne kształtują ich doświadczenia związane z byciem matką; w jaki sposób młode religijne matki negocjują i godzą sprzeczne oczekiwania; w jaki sposób religia kształtuje ich tożsamość i jakie różnice w odniesieniu do tych aspektów ich doświadczenia ujawniają się pomiędzy katoliczkami i muzułmankami.

W badaniach wykorzystujemy kilka metod pozyskiwania danych. Głównym źródłem danych są wywiady z młodymi matkami i zapis obserwacji prowadzonej w religijnych grupach dla matek.

Więcej: https://sway.office.com/rgxqXEQOIQqg8NkN

Termin realizacji:  15.09.2020 – 14.09.2023

Zespół:

Dr Joanna Krotofil – kierownik projektu; pracuje na stanowisku adiunkta w Zakładzie Socjologii Religii, w Instytucie Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Absolwentka psychologii, członek International Institute for The Dialogical Self. Autorka licznych publikacji poświęconych związkom między religią i tożsamością oraz doświadczeniom kobiet, które przyjęły islam. W pracy doktorskiej podjęła badania dotyczące roli religii w kształtowaniu tożsamości wśród Polskich migrantów w Wielkiej Brytanii. Interesuje się wpływem religii na tożsamość i doświadczenia kobiet, katolicyzmem polskim i islamem we współczesnych społeczeństwach europejskich.

Dagmara Mętel

Absolwentka psychologii stosowanej, doktorantka w Zakładzie Psychiatrii Środowiskowej Katedry Psychiatrii UJ CM. W pracy badawczej skupia się na roli odporności psychicznej w stanach ryzyka rozwoju psychoz oraz na znaczeniu wczesnodziecięcych doświadczeń oraz traumy na formowanie się stylu przywiązania i rozwój zaburzeń psychotycznych. Autorka i współautorka publikacji naukowych dotyczących m.in różnic płciowych w przebiegu schizofrenii, znaczenia relacji rodzinnych dla procesu zdrowienia oraz zależności między traumą a objawami psychopatologicznymi. Oprócz pracy naukowej prowadzi również prywatną praktykę psychoterapeutyczną.

Dorota Wójciak

Doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UJ i studentka pracy socjalnej w Instytucie Socjologii UJ. Głównym przedmiotem jej naukowego zainteresowania jest współczesny polski katolicyzm. Przygotowuje rozprawę doktorską na temat współczesnej kultury religijnej Podhala.

Ekspercka Grupa Doradcza:

Dr Beata Abdallah - Krzepkowska, UŚ

Dr Renata Hryciuk UW

Dr hab. Agnieszka Kościańska, Profesor UW

Dr hab. Katarzyna Leszczyńska, Profesor AGH

Dr Anna Piela, Northwestern Univeristy

Dr Marta Trzebiatowska, University of Aberdeen

WYNIKI KONKURSU NA STYPENDIA BADAWCZE W PROJEKCIE BADAWCZYM:

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko stypendysty/stypendystki 1 w projekcie badawczym „Religia, praktyki macierzyńskie i tożsamość młodych matek na podstawie doświadczeń katoliczek i muzułmanek w Polsce” finansowanym z grantu NCN Sonata 15

Po rozpatrzeniu nadesłanych przez kandydatów dokumentów oraz zgodnie z Regulaminem przyznawania stypendiów w projektach finansowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki komisja konkursowa przydzieliła punkty w następujący sposób:

Elżbieta Binczycka: 2.2 pkt

Martyna Dukielska: 0.9 pkt

Gabriela Gorszewska: 2.2 pkt

Agnieszka Laddach: 1.9 pkt

Marta  Połeć: 2.2 pkt

Dorota Wójciak: 2.3 pkt

Komisja zdecydowała o zaakceptowaniu kandydatury Doroty Wójciak

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko stypendysty/stypendystki 2 w projekcie badawczym „Religia, praktyki macierzyńskie i tożsamość młodych matek na podstawie doświadczeń katoliczek i muzułmanek w Polsce” finansowanym z grantu NCN Sonata 15

Po rozpatrzeniu nadesłanych przez kandydatów dokumentów oraz zgodnie z Regulaminem przyznawania stypendiów w projektach finansowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki komisja konkursowa przydzieliła punkty w następujący sposób:

Anna Krzyworzeka 1.2 pkt

Marzena Kutt: 0.5 pkt

Agnieszka Laddach: 1.4 pkt

Dagmara Mętel 3.0

Marta  Połeć: 2.2 pkt

Komisja zadecydowała o zaakceptowaniu kandydatury Dagmary Mętel

Dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska (kierownik projektu), dr hab. Piotr Czarnecki, dr hab. Rafał Łętocha, dr Joanna Malita-Król, dr hab. Marcin Rzepka

Źródło finansowania: POB Heritage

Celem projektu jest stworzenie cyfrowej kolekcji publikacji prasowych poświęconych mniejszościom religijnym wydanym w ogólnopolskiej prasie w latach 1989-2020, a następnie analiza ich zawartości pod kątem sposobu obrazowania religii mniejszościowych w Polsce. Będziemy badać m.in.: częstotliwość występowania publikacji poświęconych poszczególnym grupom religijnym, sposób ich waloryzowania w zależności od medium, kontekst ukazywania się publikacji, wykorzystanie gatunków dziennikarskich do opisu mniejszości, język opisu i towarzyszącą mu ikonografię. Analizie poddamy artykuły zamieszczone w ogólnopolskich, wysokonakładowych czasopismach - dziennikach i tygodnikach. Zdigitalizowane publikacje w nich zamieszczone posłużą do stworzenia kolekcji cyfrowej, która zostanie poddana szeregowi analiz z zastosowaniem metod humanistyki cyfrowej. Planowane są m.in. badanie zawartości, stworzenie list frekwencyjnych za pomocą oprogramowania MAXQDA, a także użycie modelu grafowego reprezentacji tekstu; wizualnej analizy tekstu, chmury tagów, wizualizacji sieci słów i analizy kontekstu ich występowania za pomocą oprogramowania "Voyant"; wizualizację materiałów graficznych w formie linii czasu oraz eksplorowanie wzorców w istniejących metadanych, dodanych adnotacjach i słowach kluczowych za pomocą oprogramowania "ImagePlot"; oraz wizualizację dużej materiałów ikonograficznych z użyciem oprogramowania "IMJ:Visual Cultural Analitics".

Termin realizacji:  2021-2022

Dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska (kierownik projektu), dr hab. Piotr Czarnecki, dr Joanna Malita-Król, dr hab. Marcin Rzepka, dr hab. Małgorzata Sacha

Źródło finansowania: POB Heritage

Celem projektu jest stworzenie cyklu 12 podcastów poświęconych tematyce religioznawczej. Audycje będą przybliżać różnorodność kulturową i religijną współczesnej Polski, upowszechniać wiedzę religioznawczą, a poprzez ukazywanie odmiennych tradycji – uczyć tolerancji i otwartości. Gwarancją osiągnięcia tych założeń i rękojmią wysokiego poziomu merytorycznego jest zaangażowanie zespołu uczonych z Instytutu Religioznawstwa UJ oraz zaproszenie do współpracy uznanych ekspertów spoza Instytutu i UJ. Odbiorcami cyklu będą osoby zainteresowane zmianami kuturowymi, religiami oraz gender.

Tematem przewodnim cyklu będzie miejsce i rola kobiet w religiach współczesnej Polski. Wybór tematu podyktowany jest przede wszystkim jego aktualnością. Dyskusja na temat miejsca kobiet w społeczeństwie toczy się w mediach już od dłuższego czasu i na tym tle zmiany następujące w wyznaniach religijnych mogą zaskakiwać. Przyjrzymy się kwestiom autorytetu, powiązanym z płcią systemom zakazów i nakazów oraz zmianom w tradycyjnym postrzeganiu miejsca kobiet w społecznościach religijnych.

Podcasty będą realizowane w formie słuchowisk, a więc nie będą jedynie rejestracją wykładu czy dyskusji eksperckich. Będą zawierały także wywiady z przedstawicielkami poszczególnych wyznań, w tym zwłaszcza z ich liderkami, oraz elementy reportażu.

Planujemy stworzenie podcastów poświęconych m.in.: katolicyzmowi, prawosławiu, judaizmowi, islamowi, buddyzmowi, hinduizmowi, ewangelicyzmowi augsburskiemu, Kościołom drugiej reformacji, mariawityzmowi, wicca i rodzimowierstwu, bahaitom oraz tradycjom ezoterycznym.

Poza członkami zespołu w realizacji projektu będą także uczestniczyć studenci religioznawstwa. Dzięki bezpośredniemu kontaktowi z członkami grup wyznaniowych będą mogli pogłębić swoją wiedzę i uzupełnić ją o elementy praktyczne. Taka współpraca nauczycieli akademickich i studentów urzeczywistnia nie tylko ideę uniwersytetu, ale także spełnia wymogi nowoczesnego research-based learning. Zespół będzie współpracował ze wszystkimi jednostkami zajmującymi się promocją na UJ, zwłaszcza z Centrum Promocji i Komunikacji.

Dr Joanna Malita-Król (kierownik projektu)

Źródło finansowania: POB FutureSoc (razem z dr Joanną Krotofil)

Bezprecedensowe zmiany społeczne spowodowane nagłym rozwojem pandemii koronawirusa w 2020 znacząco wpłynęły na funkcjonowanie instytucji religijnych oraz religijnych grup i jednostek. Szybko rosnąca liczba zakażeń w pierwszej połowie tego roku skłoniła rządy wielu krajów do zamknięcia wszystkich miejsc, w których ludzie gromadzili się w większych liczbach, włączając w to kościoły. Jak zauważył Baker i współpracownicy (2021) rozwój pandemii i taka reakcja instytucji państwowych przyczyniły się do wzrostu zapotrzebowania na rytuały religijne i poszukiwania wsparcia w religii, jednocześnie doprowadziła do ograniczenia dostępności religijnych praktyk w ich "zwykłej" formie. Niniejszy projekt ma na celu zbadanie doświadczeń polskich katolików, którzy regularnie biorą udział w kolektywnych praktykach religijnych. Na podstawie danych jakościowych zebranych w formie wywiadów pogłębionych analizujemy zjawiska, takie jak obserwowalne i subiektywnie doświadczane zmiany w strukturze społeczności religijnych (na poziomie parafii), zmiany w sposobach uczestnictwa i doświadczania zbiorowych praktyk religijnych (włączając w to ucieleśnione doświadczenia) oraz zmiany znaczeń tych praktyk.

Termin realizacji:  styczeń – lipiec 2022

Kierownik projektu: dr Natalia Zawiejska

Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki, OPUS 19 grant nr 2020/37/B/HS1/02363

STRONA PROJEKTU: RUM PROJECT

Aim of the project:

The aim of the project is to examine the relationship between religion and urbanity in contemporary Polish cities. Such scope of research raises additional question about how we understand religion and what we consider to be its manifestation in the urban space. These questions concern ontological and epistemological status of religion, yet in this project they are embedded in concerns about how the notion of religion is constructed in relation to other dimensions of urban life. In this project religion is examined through spatial approach and by focusing on tangible manifestations of religion in the urban space.

Description of research:

To explore the connection between religion and urbanity I will use several research methods that allows a multidimensional perspective. Not only different methods, but also the involvement of several different disciplines in the research process, such as humanistic geography, sociology, anthropology and religious studies, will introduce an interdisciplinary approach to studied issues. By this a multi-layered narrative on the relationship between religion and urbanity is possible. The research plan assumes mapping of various phenomena that may go beyond common notions of religion. The starting point is looking for such phenomena that trigger specific kind of communication that might be perceived as religious one. The focus goes here beyond common perception of religion and concerns individual acts, performances, material objects and human body in a religious context. These phenomena will be mapped using GIS geolocation tools. Such procedure will be accompanied by urban ethnography, where researchers will refer to data collected during geolocation and describe them from the perspective of the urban space user. In the third stage, the study will focus on case studies that address those spheres of urban life in which the negotiations between what concerns religion and what is generally regarded as a secular sphere are most visible. Such areas of urban life are e.g. activism and social movements; art and creativity; and business and economy.

Choosing particular topic:

Contemporary Polish cities are important arenas where this what is associated with religion and spirituality interacts with the secular dimension of social life. Here we can recognize that religious is shaped by the secular sphere. But also, we note that the ideas about secularity shape our understanding of the religious. In contemporary Poland such negotiations are at most evident in the urban space. Therefore, focusing on what is tangible and what shapes our daily practices in the urban sphere, while researching the relationship between religion and urbanity, allows us examining the entanglement of religion and secular in a much broader sense, including the public sphere in general. In addition, researching Polish cities while looking at the presence of religion, allows comparisons with other models of such relationships that have been developed in Western Europe or in non-European contexts. This allows to rise the questions about a specific place of religion in a Polish city and whether it is possible to create a general model for an East European city, based on such findings?

Expected results:

The results of research on religion and urbanity will allow us to answer the question of how we construct a narrative about what is religious in Polish cities, and where we set the boundaries for religious presence in urban space. Research conducted in this project will allow to examine the diversity of religious fields in modern Polish cities and look at religion in the context of other variables that define our urban practices, such as space, material culture, economics, cultural dynamics, migration and demographic structure. Project results will be published in the form of bilingual interactive maps of three selected cities of Kraków, Lublin and Gdańsk.

WYNIKI KONKURSU NA STYPENDIUM BADAWCZE W PROJEKCIE:

Stypendysta/stypendystka 1 (KRAKÓW):

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko stypendysty/stypendystki 1 w projekcie badawczym „Religia i miejskość. Mapowanie i powiązanie pól religijnych we współczesnych polskich miastach” finansowanym z grantu NCN OPUS 19

Do konkursu zgłosiła się jedna kandydatka. Po rozpatrzeniu przez komisję konkursową dokumentacji konkursowej, przedłożonej przez kandydatkę oraz po przeprowadzeniu rozmowy kwalifikacyjnej, zgodnie z Regulaminem przyznawania stypendiów w projektach finansowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki, komisja konkursowa przydzieliła punkty w następujący sposób:

Maria Brzyska otrzymała w sumie 15 punktów. Zgodnie z kryteriami podliczania punktów, zawartymi w Regulaminie przyznawania stypendiów naukowych w projektach finansowanych przez NCN, kandydatka zdobyła 3.9 punktów

Komisja zdecydowała o zaakceptowaniu kandydatury Pani Marii Brzyskiej.

WYNIKI KONKURSU NA STANOWISKO POST-DOC W PROJEKCIE:

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko post-doc w projekcie badawczym „Religia i miejskość. Mapowanie i powiązanie pól religijnych we współczesnych polskich miastach” finansowanym z grantu NCN OPUS 19. Do konkursu zgłosiło się 7 kandydatów. Komisja konkursowa obradowała dwukrotnie  (dnia 16.03.2021 oraz 19.03.2021). Po zapoznaniu się z przesłaną dokumentacją i w wyniku rozmowy kwalifikacyjnej komisja zdecydowała o wyborze dr Radosława Piskorskiego.

WYNIKI KONKURSU NA STANOWISKA STYPENDYSTÓW - GDAŃSK i LUBLIN:

Stypendysta/stypendystka 3 (LUBLIN):

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko stypendysty/stypendystki 3 w projekcie badawczym „Religia i miejskość. Mapowanie i powiązanie pól religijnych we współczesnych polskich miastach” finansowanym z grantu NCN OPUS 19

Do konkursu zgłosiło się sześciu kandydatów. Po rozpatrzeniu przez komisję konkursową dokumentacji konkursowej, przedłożonej przez kandydatów oraz po przeprowadzeniu rozmowy kwalifikacyjnej, zgodnie z Regulaminem przyznawania stypendiów w projektach finansowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki, komisja konkursowa zdecydowała o przyznaniu stypendium:

mgr Monice Tarajko, która uzuskała 8,3 punkta, zgodnie z kryteriami przynawania punktów, zawartymi w Regulaminie przyznawania stypendiów naukowych w projektach finansowanych przez NCN.

Stypendysta/stypendystka 2 oraz Stypendysta/stypendystka 4 (GDAŃSK):

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko stypendysty/stypendystki 2 oraz  stypendysty/stypendystki 4 w projekcie badawczym „Religia i miejskość. Mapowanie i powiązanie pól religijnych we współczesnych polskich miastach” finansowanym z grantu NCN OPUS 19.

Do konkursu zgłosiło się dziesięcioro kandydatów. Po rozpatrzeniu przez komisję konkursową dokumentacji konkursowej, przedłożonej przez kandydatów oraz po przeprowadzeniu rozmowy kwalifikacyjnej, zgodnie z Regulaminem przyznawania stypendiów w projektach finansowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki, komisja konkursowa zdecydowała o przyznaniu stypendium:

Pani Klaudii Bochniarz, która uzuskała 6,6 punkta, zgodnie z kryteriami przynawania punktów, zawartymi w Regulaminie przyznawania stypendiów naukowych w projektach finansowanych przez NCN.

oraz

Pani Weronice Wolskiej, która uzuskała 4,9 punkta, zgodnie z kryteriami przynawania punktów, zawartymi w Regulaminie przyznawania stypendiów naukowych w projektach finansowanych przez NCN.

Dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska (kierownik projektu)

Źródło finansowania: POB Heritage

Opis projektu:

W tradycję rosyjskiego prawosławia mocno wpisane są mechanizmy sakralizowania historii Państwa Moskiewskiego i później Rosji, oraz władzy rosyjskiej. Najbardziej znanymi i rozpowszechnionymi koncepcjami wpisującymi się w ten mechanizm były idee Świętej Rusi oraz Moskwy jako Trzeciego Rzymu. Zmiany polityczne zapoczątkowane bolszewicką rewolucją zmieniły charakter tych koncepcji, ale całkowicie ich nie zniosły. Zgodnie z oficjalną ideologią ZSRR nadal pozostawało „zbawcą” / „wybawcą narodów”, choć już wyłącznie w aspekcie świeckim i politycznym, jako kraj niosący wybawienie od ucisku kapitalizmu (później – „imperializmu”). Upadek ZSRR wytworzył jednak ideologiczną pustkę. Zabrakło idei zdolnej zastąpić wcześniej nośne koncepcje nadające sens rosyjskiej historii i usprawiedliwiającej działania władz. Próby zapełnienia tej pustki obserwujemy w ostatnich latach, a ich najciekawszym aspektem są podejmowane próby reinterpretacji i sakralizacji dwudziestowiecznej historii Rosji. Wpisanie historii ZSRR w kontekst religijny można zaobserwować na różnych poziomach. Projektowane badania będą skupione na semiotycznej analizie przestrzeni i ikonografii wybranych rosyjskich cerkwi zbudowanych w ostatnich dwudziestu latach, które mogą być przykładami tego typu zabiegów: (1) Cerkwi pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Ziemi Rosyjskiej Jaśniejących (tzw. cerkwi na Krwi) w Jekaterinburgu, wniesionej w miejscu zamordowania rodziny carskiej w 1918 roku, konsekrowanej w 2003 roku; (2) Cerkwi Zmartwychwstania Pańskiego w Kubince k. Moskwy, zwanej niekiedy cerkwią armii rosyjskiej lub cerkwią wojny, konsekrowanej w 2020 roku, (3) cerkwi Wszystkich Świętych w Wołgogradzie, będącej częścią kompleksu poświęconego żołnierzom biorącym udział w bitwie o Stalingrad, konsekrowaną w 2005 roku. Wszystkie obiekty wybrane do analizy to przykłady podejmowanych ostatnio prób wpisania historii ZSRR w koncepcję sakralnego wymiaru historii państwa rosyjskiego. Celem analizy będzie próba uchwycenia sposobów dokonywania tej sakralizacji za pomocą architektury i ikonografii budowli cerkiewnych. Wszystkie wybrane budowle są zespolone z kompleksami muzealnymi, co umożliwi także badanie relacji pomiędzy ikonografią cerkwi a narracją o wydarzeniach historycznych prezentowaną w programach muzealnych. Badania podjęte w projekcie będą miały charakter nowatorski zarówno w aspekcie podjętego tematu, jak i wykorzystanej metodologii. Ich realizacja będzie stanowiła początek szerzej zakrojonych badań nad sakralizacją przestrzeni we współczesnej Rosji.

Badania będą prowadzone z wykorzystaniem metody semiotycznej wypracowanej przez moskiewsko-tartuską szkołę semiotyczną (głównie dorobek B. Uspienskiego i W. Toporowa) i kontynuowanej przez współczesnych badaczy semiotyki przestrzeni (najważniejsze publikacje wydane w serii Approaches to Semiotics, m.in.: A.T. Minai, Architecture As Environmental Communication, Berlin – New York - Amsterdam 2017; D. Preziosi, Architecture, Language, and Meaning: The Origins of the Built World and Its Semiotic Organization, Hague 1979; a także: Semiotic Landscapes: Language, Image, Space, red. A. Jaworski., C. Thurlow, London–New York 2010; Текст пространства. Материалы к словарю, ред. Е. Г. Милюгина, М. В. Строганов, Тверь 2014).

Na gruncie- polskim przykładem zastosowania metody semiotycznej do analizy przestrzeni, w tym również do analizy przestrzeni sakralnej, jest monografia E. Przybył-Sadowskiej, J. Sadowskiego i D. Urbanek, Rosja: przestrzeń, czas i znaki, Kraków 2016. Projektowane badania mieszczą się również w nurcie badań nad materialnością religii (Things. Religion and the Question of Materiality, red. D. Houtman, B. Meyer, New York 2012; Religion and Material Culture, D. Morgan, London-New York 2010; D. Morgan, Embodied Eye. Religious Visual Culture and the Social Life of Feeling, Berkeley 2012) oraz badań nad wizualnością (G. Rose, Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością, Warszawa 2015).

Pierwszy etap badań będzie polegał na zebraniu materiału do analizy. Podczas wyjazdu badawczego sporządzona zostanie dokumentacja fotograficzna analizowanych obiektów, w tym ich ikonografii, a także przeprowadzone zostaną badania archiwalne w celu zapoznania się z dokumentacją projektową. Założono również przeprowadzenie wywiadów z osobami, które miały wpływ na wystrój świątyń. Dodatkowo zebrany zostanie także materiał porównawczy związany z architekturą i programem ikonograficznym starych rosyjskich cerkwi wpisujących się w schemat sakralizacji historii (Ławra Troicko-Sergiewska w Sergiew Posadzie; Cerkiew św. Sergiusza z Radoneża na Kuligowym Polu, Cerkiew Kazańska na Placu Czerwonym w Moskwie). Zebrane materiały zostaną następnie wykorzystane do przeprowadzenia analizy semiotycznej.

Termin realizacji: 2022-2023

Dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska (kierownik projektu)

Wykonawcy merytoryczni: dr hab. Marek Hałaburda (Instytut Historii, UPJPII), dr Agnieszka Haska (Instytut Filozofii i Socjologii PAN), dr hab. Rafał Łętocha Instytut Religioznawstwa UJ), dr hab. Agata Małgorzata Mirek (Ośrodek Badań nad Geografią Historyczną Kościoła w Polsce, KUL), prof. dr hab. Aleksander Wirpsza (Katedra Studiów Interkulturowych Europy Środkowo-Wschodniej, UW) 

Źródło finansowania: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki (NPRH) - Dziedzictwo narodowe

Opis projektu: 

Celem projektu jest przeprowadzenie kompleksowych badań i udokumentowanie tworzenia się i funkcjonowania środowiska związanego z Towarzystwem Opieki nad Ociemniałymi i Franciszkankami Służebnicami Krzyża w Laskach, zwanego środowiskiem Lasek, w latach 1911-1989 (od chwili powstania Towarzystwa do 1989 r., kiedy opozycja polityczna, wśród której wielu przedstawicieli było związanych z Laskami, doprowadziła do pierwszych częściowo wolnych wyborów w powojennej Polsce). Chociaż badacze zgodnie podkreślają oddziaływanie środowiska Lasek na kręgi inteligenckie, a poprzez to także na kulturę i życie społeczne Polski, nie powstały dotąd żadne opracowania ukazujące rzeczywisty kształt tego środowiska. 

Celem badań jest kompleksowe przeanalizowanie związków środowiska Lasek z wybitnymi jednostkami i grupami społecznymi z nim związanymi i pozostającymi pod jego wpływem, w tym m.in.: 

- literatami (m.in. J. Liebert, Z. Herbert, J. Lechoń, J. Iwaszkiewicz; związki Lasek pisarzami są jak dotąd najlepiej opisane w literaturze przedmiotu, choć opracowano wyłącznie okres przedwojenny i grupę związaną z czasopismem "Verbum", wyd. w latach 1934-1939, brak natomiast opracowań dla okresu powojennego);
- dziennikarzami i krytykami literackimi (R.M. Blüth, J. Turowicz, S. Stomma, S. Wilkanowicz i in.),
- filozofami (J. Maritain, S. Swieżawski, W. Tatarkiewicz i in.),
- artystami (J. Czapski, J. Wolff, F. Starowieyski, B. i S. Brukalscy, H. Mikołajska),
- działaczami społecznymi (m.in. H. Dembiński, J. Korczak, ks. J. Zieja),
- profesorami wyższych uczelni (Uniwersytet Stefana Batorego w Wilnie, KUL-u i UW),
- władzami i siłami zbrojnymi polskiego państwa podziemnego w okresie okupacji, a także z instytucjami pomagającymi Żydom,
- działaczami politycznymi przedwojennego PPS, wraz z marszałkiem Piłsudskim i jego otoczeniem, Koła Poselskiego „Znak” (J. Zawieyski, T. Mazowiecki, Z. Kubiak), KOR-u i innych ośrodków opozycji politycznej okresu PRL,
- z polskimi ośrodkami emigracyjnymi.
- warszawską, poznańską, wileńską i lwowską inteligencją katolicką („Odrodzenie”, „Sodalicja”, „Chrześcijański Związek Akademicki”, powojenne Kluby Inteligencji Katolickiej, środowisko "Tygodnika Powszechnego", "Więzi" i "Znaku"),
- instytucjami kościelnymi (innymi zgromadzeniami zakonnymi i katolickimi towarzystwami charytatywnymi, edukacyjnymi i wychowawczymi),
- hierarchią Kościoła katolickiego (pap. Pius XI, kard. Ch. Journet, metr. A. Kakowski, metr. A.S. Sapieha, prymas S. Wyszyński, pap. Jan Paweł II).
Projektowane badania mają na celu udokumentowanie funkcjonowania środowiska Lasek przy pomocy:
- kwerend, opracowania i edycji materiałów archiwalnych, przede wszystkim dzienników, osobistych zapisków i korespondencji,
- kwerend w archiwach zagranicznych instytucji i środowisk społecznych powiązanych z Laskami,
- wytworzenie źródeł za pomocą metody historii mówionej (przeprowadzenie wywiadów biograficznych z członkami środowiska),
- krytyczne opracowanie zbioru wywiadów przeprowadzonych przez ks. S. Piotrowicza (historyka i członka wspólnoty Lasek) z członkami środowiska w latach 1967-1974; wywiady te są prawdopodobnie najstarszym zbiorem dokumentów historii mówionej w Polsce.
- opracowanie i wydanie drukiem wyboru zebranych źródeł 
- publikacja „Środowisko Lasek we wspomnieniach i dokumentach osobistych",
- opracowanie i wydanie drukiem „Leksykonu biograficznego środowiska Lasek”.

Termin realizacji: 2022 – 2027

Kierownik projektu: dr hab. Ioanna Patera

Numer projektu: 2019/35/B/HS3/03627

Przyznane finansowanie: 273 344 PLN

OPIS PROJEKTU:

1. Cel naukowy projektu

Celem projektu jest zbadanie relacji między kulturą materialną i rytuałem. Chociaż kulturze materialnej oraz religii greckiej bądź rytuałowi poświęcono w ostatnim czasie sporo uwagi, wykorzystanie przedmiotów w rytuale wymaga dalszych badań. Zazwyczaj w ich interpretacji wykorzystuje się kategorię „przedmioty rytualne”, jednak nie ma ona odpowiednika w terminologii antycznej ani w żadnej z kategorii używanych wówczas przedmiotów Dlatego proponuję rozwinąć metodologię, która pozwoli, w dostępnym nam zakresie, spojrzeć na te „przedmioty” oczami ludzi, dla których były one pierwotnie przeznaczone. Przyjęcie podejścia antropologicznego pozwoli na lepsze zrozumienie tych przedmiotów nie jako „źródeł archeologicznych”, lecz zgodnie z ich rzeczywistym postrzeganiem i wykorzystywaniem w kulturze antycznej.

2. Opis badań

Uważna analiza dostępnych danych, krytycznie podchodząca zarówno do źródeł starożytnych, jak i ich współczesnych interpretacji, pozwoli wprowadzić korektę do współczesnej terminologii i klasyfikacji. Projekt ma charakter interdyscyplinarny, gdyż łączy analizę danych literackich, epigraficznych i archeologicznych. Porównanie tych korpusów źródeł umożliwi wskazanie niespójności w przyjmowanej perspektywie i interpretacji danych.

Analiza kategorii starożytnych występujących w źródłach i krytyczne porównanie ich z kategoriami współczesnej nauki, prowadzi do lepszego zrozumienia znaczenia kultury materialnej w ramach starożytnych praktyk rytualnych. W celu wyodrębniania tych kategorii nasze badania skoncentrują się na inwentarzach świątynnych z Aten i Delos, a zatem najbardziej kompletne serie tego typu dokumentów antycznych (odpowiednio: 434/3 – ok. 300, IV w. – 166 p.n.e.). Właściwy dobór źródeł daje najpełniejszy wgląd w zestaw przedmiotów przechowywanych w sanktuariach w określonym czasie. Oba korpusy są z sobą powiązane, co umożliwia porównanie kategorii przedmiotów w obu miejscach z uwzględnieniem wymiaru diachronicznego. Greckie kategorie są uwarunkowane rodzajem materiału, statusem własności oraz użytecznością bez specyficznego związku z bogami i rytuałami. Drugim rodzajem źródeł analizowanych z tej perspektywy będą wzmianki o tych samych kategoriach przedmiotów w tekstach literackich. Inną możliwością analizowania roli przedmiotów w rytuale jest zwrócenie uwagi na strategie onomastyczne świąt i rytuałów. Obecność terminu oznaczającego przedmiot w nazwie nie musi oznaczać, że dany przedmiot istotnie był wykorzystywane w rytuale. Po dokonaniu analizy źródeł klasycznych, musimy uwzględnić stan zachowania źródeł. W niektórych przypadkach rozstrzygnięcie pytań badawczych wymaga rozszerzenia zakresu chronologicznego i geograficznego bazy źródłowej. Analiza nazewnictwa świąt, kapłanów i personelu świątynnego wymaga uwzględnienia inskrypcji z Azji Mniejszej. Regulacje dotyczące przedmiotów w sanktuariach, ich wykorzystania oraz składowania wymagają analizy całości korpusu epigraficznego niezależnie od datowania i miejsca pochodzenia inskrypcji. Co więcej, rozszerzenie ram poza okres klasyczny i hellenistyczny pozwoli uchwycić zmiany w mechanizmach nadawania nazw przedmiotom oraz zmian w typologii przedmiotów związanych z sanktuariami. W świetle kategorii starożytnych możemy rozstrzygnąć kwestie związane z funkcją i funkcjonalnością, przedmiotami o specjalnym lub codziennym charakterze, mechanizmami rytualizacji i istotnością samej kategorii przedmiotów rytualnych.

3. Powody podjęcia tematyki badawczej

W badaniach nad kulturą materialną brakuje systematycznej analizy nomenklatury i kategoryzacji przedmiotów w greckich sanktuariach. Nie ma również systematycznej analizy pełnionych przez nie funkcji. Podjęcie tych badań umożliwi rewizję wiedzy o praktykach rytualnych. Zrozumienie kategorii antycznych pozwoli na rozstrzygnięcie problemów metodologicznych kilku dyscyplin.

4. Oczekiwane rezultaty

Projekt zakłada analizę źródeł starożytnych (literackich, epigraficznych i archeologicznych) zawierających dane dotyczące relacji między kulturą materialną i rytuałem. Różne korpusy źródeł wykazują rozbieżności, których analiza pozwoli uniknąć błędnych uogólnień i nieuprawnionego rozszerzania wniosków z jednego typu źródeł na inne. Projekt dostarczy wiedzę o sposobach nadawania nazw przedmiotów przez Greków oraz sposobach ich użytkowania, a w rezultacie pozwoli niuansować nasze rozumienie kultury materialnej i rytuału. Używane w projekcie wyrażenie „przedmiot rytualny” (ritual object) ma charakter heurystyczny, a nie operacyjny. Jego analiza ukaże różne mechanizmy nadawania nazw świętom i rytuałom, różnorodność funkcji, które możemy przypisać przedmiotom jako nośnikom praktyk rytualnych, a także ocenić wartość współczesnych wniosków dotyczących przedmiotów rytualnych jako wszechogarniającej i oczywistej kategorii.

Kierownik projektu: dr Tomasz Niezgoda

Nr projektu: 2019/33/N/HS1/01868

Konkurs: PRELUDIUM 17

Poziom finansowania: 121 313 PLN

Celem projektu jest analiza i interpretacja myśli Voegelina z perspektywy fenomenologii i hermeneutyki, a więc z perspektywy tego, jak ukazuje się ludzkie bycie ku boskości, nazywane napięciem ku boskiej podstawie istnienia, oraz tego jak dla współczesnego człowieka jest możliwe doświadczenie tej rzeczywistości.

W ramach projektu prowadzona jest analiza pism Voegelina oraz tekstów z zakresu fenomenologii, hermeneutyki i metafizyki. Główne obszary badawcze dotyczą zapomnienia i przesłonięcia źródłowego doświadczenia, procedury hermeneutycznego przypomnienia oraz napięcia jako sposobu jawienia się boskości.

Dotychczasowe badania nad filozofią Voegelina dotyczyły przede wszystkim kwestii teologicznych, w niniejszym projekcie chodzi jednak o coś innego – o nową konceptualizację ludzkiego bycia ku boskości, głównie pod kątem fenomenalności i interpretacji języka religijnego. Takie badania dotychczas się nie ukazały.

Rezultaty projektu pozwolą na nowe ujęcie filozofii Voegelina i włączenie jego myśli w XX i XXwieczną refleksję filozofii religii. Wyniki badań zostaną upublicznione w trakcie specjalistycznych konferencji naukowych i w prestiżowych czasopismach.

Termin realizacji: 16.02.2020-16.02.2023

Kierownik projektu: dr Matylda Ciołkosz

Poziom finansowania: 13 574 PLN

Kierownik projektu: prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk
Współpraca: dr Łukasz Stypuła
Projekt finansowany z środków Wydziału Filozoficznego i Instytutu Religioznawstwa UJ

Stosunki chrześcijańsko-żydowskie od ponad półwiecza znajdują się w centrum zainteresowania badaczy różnych środowisk naukowych. Obecnie na całym świecie istnieją inicjatywy i ośrodki zajmujące się podstawowymi problemami z nim związanymi. W 2017 roku dołączył do nich także Uniwersytet Jagielloński, na którym w Instytucie Religioznawstwa na Wydziale Filozoficznym decyzją rektora ustanowiona została Pracownia Historii Relacji Chrześcijańsko-Żydowskich, a funkcję jej kierowania powierzono prof. Krzysztofowi Pilarczykowi.

Jednostka ta od początku realizuje podstawowy projekt badawczo-publikacyjny, jakim jest opracowanie źródeł do historii relacji chrześcijańsko-żydowskich w postaci antologii tekstów. W założeniu swoim ma ona obrazować relacje chrześcijańsko-żydowskie na przestrzeni wieków od starożytności do współczesności. Ten cel badawczy był postulowany już we wniosku o utworzenie specjalistycznej Pracowni w obrębie Instytutu Religioznawstwa UJ: „prowadzenie ukierunkowanych badań na historię relacji chrześcijańsko-żydowskich obejmujących okres minionych dwóch tysięcy lat: od powstania chrześcijaństwa, przez czas jego oddzielania się od judaizmu („rozbratu”), separacji, prześladowań, antyjudaizmu i antysemityzmu, aż po wejście na drogę dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego oraz jego prowadzenia. Relacje obejmują wszystkie grupy konfesyjne i denominacje istniejące w obrębie chrześcijaństwa”.

Historia koegzystencji chrześcijan i Żydów znajduje również źródła w literaturze rabinicznej od jej zarania aż po współczesność. W okresie starożytnym nie można również pominąć literatury rzymskiej (dziejopisarskiej i prawniczej). Zestawienie tych źródeł jest pierwszym celem badawczym realizowanym w Pracowni Historii Relacji Chrześcijańsko-Żydowskich IR UJ. Praca ta ma służyć pomocą w dydaktyce na różnych poziomach, głównie w szkole średniej i na poziomie akademickim. Jednocześnie ma ono dokumentować historię złożonych relacji chrześcijańsko-żydowskich na przestrzeni wieków, wychodząc swym oddziaływaniem także poza środowisko akademickie. Jest to szczególnie ważne w dobie rozwijającego się dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego.

Praca została podzielona na cztery części: pierwsza dotyczy starożytności, druga średniowiecza, trzecia czasów nowożytnych (do II Soboru Watykańskiego), czwarta współczesności (po Vaticanum II). Będzie ona miała układ chronologiczno-przedmiotowy (krzyżowy). Opisy jednostkowe opatrzone zostaną komentarzem i literaturą przedmiotową, polską i międzynarodową. Opisy jednostkowe zostały wystandaryzowane.

Obecne prace prowadzone przez prof. Krzysztofa Pilarczyka skupiają się na części pierwszej dotyczącej starożytności. Rozpoczęto również wstępny rekonesans źródłowy dotyczący drugiego okresu - średniowiecza, który realizuje dr Łukasz Stypuła. Planowane jest także, na etapie wstępnym, przygotowanie strony internetowej, na której zamieszczane będą poszczególne źródła w porządku krzyżowym: chronologiczno-tytułowo-autorskim. Powstała baza danych pozwoli na wyszukiwania najpierw pełnotekstowe, a z czasem na indeksowanie zgromadzonego materiału. Będzie ona sukcesywnie aktualizowana, przynajmniej co pół roku.

Projekt badawczo-publikacyjny zakłada również przygotowanie części opisowej relacji chrześcijańsko-żydowskich w starożytności w odrębnej autorskiej pracy Krzysztofa Pilarczyka pt. Relacje chrześcijańsko-żydowskie. Zarys dziejów. Starożytność, w której wykorzystany zostanie materiał zebrany w części pierwszej antologii. Nie będzie ona skupiać się na żydowskiej i chrześcijańskiej perspektywie, lecz przedstawiać kwestie związane z interakcją między tradycjami religijnymi chrześcijaństwa i judaizmu. Powstałe opracowanie stanowić będzie także podstawę do pogłębienia i poszerzenia tematów oraz otwierać perspektywę dla przyszłych badań nad związkami między tymi tradycjami w coraz bardziej świeckich i religijnie zróżnicowanych społeczeństwach. 

Realizowany w Pracowni projekt badawczo-publikacyjny zapewnia także trwałe wsparcie naukowe dla dyskursów akademickich i pozaakademickich oraz dla inicjatyw dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego. Ma on na celu ustanowienie solidnych podstaw dla przyszłych prac monograficznych dotyczących stosunków chrześcijańsko-żydowskich. U ich podstaw leży założenie rzetelnego poszukiwania prawdy i wzajemnego szacunku w odkrywaniu wspólnej przeszłości dotyczącej koegzystencji chrześcijańsko-żydowskiej.

Kierownik projektu: dr hab. Lech Trzcionkowski

Narodowy Program Rozwoju Humanistyki MNiSW, Uniwersalia 2.2 (numer projektu: 22H 16 0298 84)

Kwota finansowania: 255 000,00 PLN

T. 1: Żywoty filozofów neoplatońskich; t. 2: Pseudo-Orfeusz, Święte mowy w 24 rapsodiach; t. 3: Wyrocznie chaldejskie; t. 4: Jablich, O misteriach egipskich.

Instytucje sprawcze: Uniwersytet Jagielloński, Akademia Górniczo-Hutnicza, Papieski Uniwersytet Jana Pawła II, Uniwersytet Gdański, Papieski Uniwersytet św. Tomasz w Rzymie, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka

Pod patronatem Polskiego Centrum Syndonlogicznego w Krakowie

Strona internetowa: https://leksykonsyndonologiczny.pl

Kolegium redakcyjne: Prof. Roman Bogacz (UPJPII), prof. Remigiusz (Bazyli) Degórki (PUTR), dr hab. Tomasz Graff (UPJPII), prof. Jan S. Jaworski (UW), prof. Wojciech Kucewicz (AGH),  prof. Krzysztof Pilarczyk (koordynator, UJ), prof. Zbigniew Treppa (UG)

Redakcja naukowa: Krzysztof Pilarczyk

Zainteresowania Całunem Turyńskim, płótnem, na którym znajduje się wizerunek ciała mężczyzny, widziany z frontu i z tyłu, ze śladami tortur podobnych do zadanych Jezusowi i opisanych w ewangeliach Nowego Testamentu, znalazły także miejsce od XX wieku w światowej nauce. Zwłaszcza po słowach papieża Jana Pawła II wypowiedzianych w katedrze turyńskiej, gdzie Całun jest przechowywany. Stając przed dylematem, czy mamy do czynienia z całunem pogrzebowym Jezusa, czy średniowiecznym fałszerstwem, tak genialnym, że nauka XXI wieku nie potrafi tej tezy ani falsyfikować, ani potwierdzić, Papież uznał, że rozstrzygnięcie tej kwestii nie leży „w szczególnej kompetencji Kościoła”. Natomiast może być podjęta przez naukowców, gdyż „nie chodzi tu o przedmiot wiary”, lecz powinna stać się przedmiotem studiów podejmowanych „bez uprzedzeń, które by prowadziły do fałszywych wyników; (…) do działania z wewnętrzną wolnością i troskliwym szacunkiem, zarówno z punktu widzenia metodologii naukowej, jak i wrażliwości wierzących”. Przygotowywany leksykon ma ambicję zaprezentować dotychczasową historię syndonologicznych badań i stać się elementem warsztatu naukowego, który pomaga zapoznać się z rzetelnie opracowywanymi rezultatami badawczymi oraz służyć jako standardowa praca referencyjna dla dalszych projektów badawczych o charakterze monograficznym.

Kierownik projektu: dr Anna Maćkowiak

Źródło finansowania (NCN, NPRH, POB, inne)

NCN PRELUDIUM 11 Narodowego Centrum Nauki (2016/21/N/HS3/00869)

Opis projektu

Projekt opierał się zarówno na pracy w terenie, jak i nad teksami. Pomiędzy sierpniem 2017 a grudniem 2018, przeprowadziłam badania terenowe w Indonezji. Ich głównym celem było opisanie aktorów społecznych jako uczestników dyskursów na temat Rambu Solo’ – znanych pogrzebów toradżowskich (wyspa Sulawesi) oraz dorocznego święta świątyni Lingsar – Pujawali wraz z jego kulminacją – Perang Topat (wyspa Lombok). Uczestników badania nazywam społecznymi i rytualnymi aktorami. Szeroka kategoria aktorów rytualnych, którą zapożyczyłam od Rolanda L. Grimesa obejmuje zarówno członków lokalnej społeczności, jak i turystów. Aktorzy przewodniczą, odgrywają, organizują i obserwują rytuały. Na etapie planowania badań wzięłam pod uwagę tylko dwie grupy aktorów rytualnych – lokalnych gospodarzy i zagranicznych gości. Poświęciłam też uwagę perspektywom jednostek znajdujących się pomiędzy, np. urzędników państwowych i przewodników turystycznych.

Kierownik projektu: dr Aneta Czernatowicz-Kukuczka

Grant z konkursu SONATA 13 przyznawany przez  Narodowe Centrum Nauki (numer projektu: 2017/26/D/HS6/00914, kwota: 155 680 pln).

Opis projektu:

Wiara w szeroko rozumianego boga/bogów jest znakiem rozpoznawczym naszego gatunku. W praktycznie każdej kulturze, od prymitywnych po zaawansowane, odnajdujemy jakąś formę wiary w sprawczą istotę nadprzyrodzoną. Z badań przeprowadzonych w ramach projektu Eurostat Eurobarometer w 2010 roku wynika, że ponad połowa obywateli Unii Europejskiej deklaruje wiarę w osobowego boga a wartość ta wzrasta do 77%, gdy uwzględni się wiarę w rodzaj nadprzyrodzonej, ale bezosobowej siły. Biorąc pod uwagę wszechobecność religii, zrozumienie natury tego zjawiska wydaje się istotne dla zrozumienia funkcjonowania człowieka.

Jednym z obszarów zainteresowania psychologów religii jest związek pomiędzy wiarą, a skłonnością do podejmowania ryzyka. Liczne badania dowiodły, że wiara zmniejsza prawdopodobieństwo angażowania się w zachowania ryzykowne; inne natomiast wskazują na odwrotną zależność. Sprzeczność ta może wynikać z różnych wizji boga, które są obecne w każdej z wielkich tradycji religijnych. Z jednej strony bóg jest przedstawiany jako źródło troski i miłości (bóg kochający), z drugiej jednak strony mamy do czynienia obrazem boga jako surowego sędziego, który karze za grzechy (bóg sprawiedliwy). Istotnie badania wskazują, że konkretny obraz boga pozwala lepiej przewidzieć zachowania niż ogólna wiara. Kwestia ta nie została jednak dotychczas podjęta w badaniach nad skłonnością do ryzyka. Dlatego też celem niniejszego projektu jest zbadanie skłonności do podejmowania działań ryzykownych w zależności od percepcji boga oraz określenie mechanizmów odpowiedzialnych za wystąpienie takich zależności. Zakładam, że obraz boga sprawiedliwego, poprzez wzbudzanie lęku przed karą, będzie prowadził do zmniejszonej tendencji do podejmowania ryzyka. Z drugiej strony, bóg miłosierny poprzez aktywizację poczucia bezpieczeństwa i kontroli powinien wiązać się z nasiloną tendencją do zachowań ryzykownych.

Postawione hipotezy zostaną przetestowane w dziesięciu eksperymentach, z wykorzystaniem różnorodnych miar psychologicznych (kwestionariusze, miary behawioralne, manipulacje eksperymentalne). Planowane badania pozwolą na opracowanie kompleksowego modelu omawianego zjawiska. Pomoże to zrozumieć w jaki sposób wiara wpływa na funkcjonowanie człowieka w zakresie podejmowania ryzyka. Ze względu na odniesienie do ważnego zjawiska społecznego jakim jest religia, projekt może znaleźć zastosowanie praktyczne, np. przy opracowywaniu programów wsparcia dla osób uzależnionych.