Project leader: dr Joanna Krotofil

Funded by: the American Academy of Religion Collaborative International Research Grant for 2022

Project description

This project explores the racial habitus of Polish White female converts (PWFCs) to Islam, a religion often portrayed as antithetical to Polishness in popular Polish discourse. By embracing a religion historically racialized as non-White, this population must negotiate “non-normative Whiteness”, “non-normative White femininity” in the religious field and shifts in social positioning. Additionally, those living outside Poland must wrestle with “non-normative Whiteness” as Eastern Europeans. Therefore, we argue that conversion to Islam is likely to illuminate racial identities and relationships performed in Eastern Europe.

As Western scholars of religion and society consider implications of race and racialization for their disciplines, such analytic work remains largely absent from Eastern European academia. While Bordieu’s notion of habitus has been used to elucidate socialization into Islam, racial habitus specifically has not been analyzed in relation to White converts. We propose to extend the understanding of how Whiteness operates in Eastern Europe through the analysis of the White habitus among those who occupy non-normative places in racial and religious hierarchies. By focusing on the construction of Whiteness in these understudied populations, our research contributes to a growing body of scholarship on decentering Whiteness in Eastern Europe. We will base our analysis on a) existing research interviews with PWFCs that we can access, b) online testimonies of conversion, and c) new interviews with PWFCs who live in and outside of Poland conducted as part of this project. 

Duration: January 2022 - January 2023

Project leader: dr Joanna Krotofil

Funded by: Grant NCN Sonata 15 (2019/35/D/HS1/00181)

Project description:

The project explores the relationship between religion, mothering and identity among young mothers in Poland. The dynamic changes observed in the Polish society in the last few decades stimulated by macro processes affect the way we understand and engage with the task of rising children. The moral panic related to motherhood and the fading hegemony of the “Polish Mother” stereotype make the exploration of mothering and motherhood a timely choice of a research subject. Empirical focus on this problem will shed new light on a religiously led conduct of life under modern conditions. I will focus on young mothers (up to five years since the birth of a first child) constituting two religious groups: women who identify themselves as Catholics and Polish converts to Islam. These two groups are representative of two religious identities that occupy very different places in the Polish socio-cultural context: a position of the dominant religion and a position of a religion subjected to marginalization and othering. In order to gain a better understanding of the relationship between religion, mothering and identity among young mothers in Poland I aim to answer the following research questions:

1. How religion is shaping young mothers’ identities, roles and practices, and how do young mothers negotiate the conflicting goals and priorities?

2. What religious discourses are present in women’s narratives on mothering, how these discourses are internalized or contested by women?

3. What are the commonalities and differences between Catholic and Muslim mothers with respect to the above questions?

The theoretical framework for this research project combines classical sociological theories (Bourdieu’s concept of habitus) with some specific theoretical developments within symbolic interactionism (Goffman’s interpretative repertoires and the Dialogical Self Theory). The conceptualization and operationalization of religion is based on the category of lived religion, with strong emphasis on women’s agency expressed not only as a contestation or subversion of institutional norms, but also as the unique ways the norms are lived, inhibited and enacted. I will employ the distinction between motherhood (as an institution) and mothering (as an embodied practice) to focus on women’s experiences of being a mother.

My main methodological orientation is the Grounded Theory approach. The main data sources are in-depth interviews with young mothers, and participant observation (in religious groups or meetings for mothers). Additionally, texts on mothering and motherhood published by the Catholic Church/ Muslim organizations and data generated by mothers participating in online support groups will be collected.

More information: https://sway.office.com/rgxqXEQOIQqg8NkN

Duration: 15.09.2020 – 14.09.2023

Dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska (project leader), dr hab. Piotr Czarnecki, dr hab. Rafał Łętocha, dr Joanna Malita-Król, dr hab. Marcin Rzepka

Funded by: POB Heritage

The aim of the project is: firstly, to create a digital collection of press materials dedicated to religious minorities, published in Polish press in years 1989-2020; and secondly, the content analysis of the way in which certain minority religions are presented. We will study, among others: the frequency of publications dedicated to particular minorities, the way of their valorisation according to the medium, the historical and social context of the publication and the use of particular journalistic genres applied to minorities description, along with the language of the description and its accompanying iconography. The analysed articles will be gathered from nationwide, high-volume magazines, published both daily and weekly. The digital collection – direct effect of the project – will be analysed with methods of digital humanities. The project will result in increasing the research and transversal competences of university’s employees and students; increasing the innovativeness and interdisciplinarity of the research and increasing the effectiveness of receiving research funding. hosen methods of gathering and analysing data contribute to the innovative and interdisciplinary character of the project which corresponds with the challenge of digital revolution in humanities. The project combines academic research with teaching (research-based learning). Furthermore, it meets the guidelines of POB Heritage in the area of researching the religious and cultural diversity of Poland by tracking the changes in the description of religious minorities and their place in the broadly understood religious and cultural heritage of contemporary Poland.
The results of the analysis will be published in renowned and international scientific journals.

Duration: 2021-2022

Dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska (project leader), dr hab. Piotr Czarnecki, dr Joanna Malita-Król, dr hab. Marcin Rzepka, dr hab. Małgorzata Sacha

Funded by: POB Heritage

The main aim of the project is to provide expert knowledge through an attractive medium, namely, a series of 12-episode podcast which will serve as a guide to religions of contemporary Poland. The episodes will show the diversity of Polish culture and religious landscape, popularize religious knowledge and, while showing different traditions, teach tolerance and openness to others. The academic background will be provided by researchers from the Institute for the Study of Religions of Jagiellonian University and academic experts from other institutions.

The main theme of the series is “Women and Religions” and the topics will include, among others, the place and role of women within religious groups, the issue of authority, and how the traditional ways of perceiving woman are changing. Each episode will contain discussion with academic experts, interviews with female believers, especially religious leaders, and elements of radio feature. Particular episodes will be devoted to: Roman Catholicism, Eastern Orthodox Church, Judaism, Islam, Buddhism, Hinduism, Protestant Churches, Mariavite Church, Wicca and Native Faith, Baha'i and esoteric traditions.  Thus, the project meets the guidelines of POB Heritage in the area of researching the religious and cultural diversity of Poland by showing different traditions and faiths through an innovative medium.

The project combines academic research with teaching (research-based learning) and engages students of the Institute for the Study of Religions in the process of preparing podcast episodes. The direct contact with the members of religious groups will allow students to expand their knowledge and combine it with practical issues. This cooperation of teachers and students embodies the very idea of the university.

Project leader: dr Joanna Malita-Król

Funded by: POB FutureSoc (with dr Joanna Krotofil)

In 2020, religious institutions, congregations, and individuals became affected in an unprecedented way by the social changes originated by the outbreak of the COVID-19 pandemic. The rapidly growing rate of infections at the beginning of that year moved national governments around the world to close virtually all places where people gathered in substantial numbers, including places of worship and impose social distancing regimes. As Baker et al. (2021) note, this resulted in the increased “demand” for religious ritual, comfort, and support with simultaneous decrease of the “available supply” of religion in its usual forms. This project aims to explore the experiences of Polish Catholics participating in collective religious practices on a regular basis. Drawing on qualitative data collected in a form of in-depth interviews we analyse the de-localization of religious practices, the emergent changes in the structure of religious communities (parishes), the transformations in the ways individuals engage in and experience collective practices (including the bodily dimensions) and the meanings attached to these changes.

Duration: January - July 2022

Project leader: dr Natalia Zawiejska

Funded by: Narodowe Centrum Nauki, OPUS 19 grant nr 2020/37/B/HS1/02363

Aim of the project:

The aim of the project is to examine the relationship between religion and urbanity in contemporary Polish cities. Such scope of research raises additional question about how we understand religion and what we consider to be its manifestation in the urban space. These questions concern ontological and epistemological status of religion, yet in this project they are embedded in concerns about how the notion of religion is constructed in relation to other dimensions of urban life. In this project religion is examined through spatial approach and by focusing on tangible manifestations of religion in the urban space.

Description of research:

To explore the connection between religion and urbanity I will use several research methods that allows a multidimensional perspective. Not only different methods, but also the involvement of several different disciplines in the research process, such as humanistic geography, sociology, anthropology and religious studies, will introduce an interdisciplinary approach to studied issues. By this a multi-layered narrative on the relationship between religion and urbanity is possible. The research plan assumes mapping of various phenomena that may go beyond common notions of religion. The starting point is looking for such phenomena that trigger specific kind of communication that might be perceived as religious one. The focus goes here beyond common perception of religion and concerns individual acts, performances, material objects and human body in a religious context. These phenomena will be mapped using GIS geolocation tools. Such procedure will be accompanied by urban ethnography, where researchers will refer to data collected during geolocation and describe them from the perspective of the urban space user. In the third stage, the study will focus on case studies that address those spheres of urban life in which the negotiations between what concerns religion and what is generally regarded as a secular sphere are most visible. Such areas of urban life are e.g. activism and social movements; art and creativity; and business and economy.

Choosing particular topic:

Contemporary Polish cities are important arenas where this what is associated with religion and spirituality interacts with the secular dimension of social life. Here we can recognize that religious is shaped by the secular sphere. But also, we note that the ideas about secularity shape our understanding of the religious. In contemporary Poland such negotiations are at most evident in the urban space. Therefore, focusing on what is tangible and what shapes our daily practices in the urban sphere, while researching the relationship between religion and urbanity, allows us examining the entanglement of religion and secular in a much broader sense, including the public sphere in general. In addition, researching Polish cities while looking at the presence of religion, allows comparisons with other models of such relationships that have been developed in Western Europe or in non-European contexts. This allows to rise the questions about a specific place of religion in a Polish city and whether it is possible to create a general model for an East European city, based on such findings?

Expected results:

The results of research on religion and urbanity will allow us to answer the question of how we construct a narrative about what is religious in Polish cities, and where we set the boundaries for religious presence in urban space. Research conducted in this project will allow to examine the diversity of religious fields in modern Polish cities and look at religion in the context of other variables that define our urban practices, such as space, material culture, economics, cultural dynamics, migration and demographic structure. Project results will be published in the form of bilingual interactive maps of three selected cities of Kraków, Lublin and Gdańsk.

WYNIKI KONKURSU NA STYPENDIUM BADAWCZE W PROJEKCIE:

Stypendysta/stypendystka 1 (KRAKÓW):

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko stypendysty/stypendystki 1 w projekcie badawczym „Religia i miejskość. Mapowanie i powiązanie pól religijnych we współczesnych polskich miastach” finansowanym z grantu NCN OPUS 19

Do konkursu zgłosiła się jedna kandydatka. Po rozpatrzeniu przez komisję konkursową dokumentacji konkursowej, przedłożonej przez kandydatkę oraz po przeprowadzeniu rozmowy kwalifikacyjnej, zgodnie z Regulaminem przyznawania stypendiów w projektach finansowanych ze środków Narodowego Centrum Nauki, komisja konkursowa przydzieliła punkty w następujący sposób:

Maria Brzyska otrzymała w sumie 15 punktów. Zgodnie z kryteriami podliczania punktów, zawartymi w Regulaminie przyznawania stypendiów naukowych w projektach finansowanych przez NCN, kandydatka zdobyła 3.9 punktów

Komisja zdecydowała o zaakceptowaniu kandydatury Pani Marii Brzyskiej.

WYNIKI KONKURSU NA STANOWISKO POST-DOC W PROJEKCIE:

Ogłoszenie wyników konkursu na stanowisko post-doc w projekcie badawczym „Religia i miejskość. Mapowanie i powiązanie pól religijnych we współczesnych polskich miastach” finansowanym z grantu NCN OPUS 19. Do konkursu zgłosiło się 7 kandydatów. Komisja konkursowa obradowała dwukrotnie  (dnia 16.03.2021 oraz 19.03.2021). Po zapoznaniu się z przesłaną dokumentacją i w wyniku rozmowy kwalifikacyjnej komisja zdecydowała o wyborze dr Radosława Piskorskiego.

Project leader: dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska

Funded by: POB Heritage

Project description:

The project is devoted to a semiotic analysis of the space and iconography of selected Russian Orthodox churches built in the 21st century, which may exemplify attempts to reinterpret and sacralize 20th century Russian history and by that fill the ideological void left by the collapse of the idea of the socialist state. The research will focus on 3 sites: (1) Church of All Saints Shining in the Russian Land in Yekaterinburg; (2) Church of the Resurrection in Kubinka; (3) Church of All Saints in Volgograd. Comparative material will be collected from other churches that are part of the scheme of sacralization of history (Troitsky-Sergiev Lavra; St. Sergius Church in Kuligovo Field; Kazan Church in Moscow). The aim of the analysis will be to try to grasp the ways in which the sacralization of history is carried out through the architecture and iconography of church buildings. The project is located at the junction of various disciplines and research fields. The research is innovative in terms of the subject matter. Its implementation will allow for the initiation of broader research on sacralization of space in contemporary Russia. The project is in line with the strategic objectives of POB Heritage, which include conducting transdisciplinary research on the processes of creating discourses of cultural heritage, analysing the processes of producing, negotiating and reinterpreting cultural heritage. Research is part of the priority "Global and Local Historical Processes", which aims to understand and explain historical processes leading to the creation of artefacts (in this case architecture and sacred art).

Duration: 2022-2023

Project leader: dr hab. Elżbieta Przybył-Sadowska 

Funded by: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki (NPRH) - Dziedzictwo narodowe

Project description: 

Scholars agree that the Society for Education and Rehabilitation of the Blind (Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi w Laskach), created in 1911 under the auspices of the Franciscan Sisters Servants of the Cross, with its members, affiliates, and supporters - or what we here refer to as the Laski Circle - constituted an important (albeit mostly informal) group due to its influence on Polish intelligentsia and thus on Polish cultural and social life. Despite the scholarly consensus in this regard, no systematic studies of the Laski Circle have been published to date. The project aims at removing this lacunae through comprehensive analyses of relations between the Laski Circle and important individuals and social groups in the years 1911 – 1989.

These individuals and groups include:

• literary figures (e.g. J. Liebert, Z. Herbert, J. Lechoń, J. Iwaszkiewicz; the links between the Laski Circle and Polish writers before the World War II have been researched previously, but there are no similar studies of the post-war period);
• journalists and literary critics (e.g. R.M. Blüth, J. Turowicz, S. Stomma, S. Wilkanowicz),
• philosophers (e.g. J. Maritain, S. Swieżawski, W. Tatarkiewicz),
• artists (e.g. J. Czapski, J. Wolff, F. Starowieyski, B. i S. Brukalscy, H. Mikołajska)
• social activists (e.g. H. Dembiński, J. Korczak, father J. Zieja),
• professors of Vilnius University, Catholic University of Lublin, and Warsaw University)
• political and military authorities from the Polish Undergroud State as well as groups involved in helping the Jews during the World War II,
• political leaders of the pre-war socialist party (including Piłsudski and his entourage), the Znak parlamentary group (J. Zawieyski, T. Mazowiecki, Z. Kubiak), the Workers’ Defence Committee and other groups of anti-Communist opposition in the period of the Polish People’s Republic,
• Polish émigré groups,
• Catholic intelligentsia groups in Warsaw, Poznań, Vilnius, and Lviv („Odrodzenie”, „Sodalicja”, „Chrześcijański Związek Akademicki”, Clubs of Catholic Intelligentsia,  "Tygodnik Powszechny", "Więź” and "Znak" groups)
• Church institutions (other monastic orders and Catholic charity organizations)
• members of the hierarchy of the Catholic Church (such as pope Pius XI, cardinal Ch. Journet, metr. A. Kakowski, metr. A.S. Sapieha, primate S. Wyszyński, pope John Paul II)

The research project will document the history of the Laski Circle through:

• archive queries in Poland and abroad,
• scholarly editions of archival materials, especially personal documents,
• creation of new sources using the methods of oral history,
• critical edition of a collection of interviews made by father S. Piotrowicz (a historian belonging to the Laski Circle) in the period 1967-1974,
• publication of selected sources,
• publication of a monograph „The Laski Circle in Memories and Personal Documents” and „A Biographical Dictionary of the Laski Circle”

Duration: 2022 – 2027

Kierownik projektu: dr hab. Ioanna Patera

Numer projektu: 2019/35/B/HS3/03627

Przyznane finansowanie: 273 344 PLN

OPIS PROJEKTU:

1. Cel naukowy projektu

Celem projektu jest zbadanie relacji między kulturą materialną i rytuałem. Chociaż kulturze materialnej oraz religii greckiej bądź rytuałowi poświęcono w ostatnim czasie sporo uwagi, wykorzystanie przedmiotów w rytuale wymaga dalszych badań. Zazwyczaj w ich interpretacji wykorzystuje się kategorię „przedmioty rytualne”, jednak nie ma ona odpowiednika w terminologii antycznej ani w żadnej z kategorii używanych wówczas przedmiotów Dlatego proponuję rozwinąć metodologię, która pozwoli, w dostępnym nam zakresie, spojrzeć na te „przedmioty” oczami ludzi, dla których były one pierwotnie przeznaczone. Przyjęcie podejścia antropologicznego pozwoli na lepsze zrozumienie tych przedmiotów nie jako „źródeł archeologicznych”, lecz zgodnie z ich rzeczywistym postrzeganiem i wykorzystywaniem w kulturze antycznej.

2. Opis badań

Uważna analiza dostępnych danych, krytycznie podchodząca zarówno do źródeł starożytnych, jak i ich współczesnych interpretacji, pozwoli wprowadzić korektę do współczesnej terminologii i klasyfikacji. Projekt ma charakter interdyscyplinarny, gdyż łączy analizę danych literackich, epigraficznych i archeologicznych. Porównanie tych korpusów źródeł umożliwi wskazanie niespójności w przyjmowanej perspektywie i interpretacji danych.

Analiza kategorii starożytnych występujących w źródłach i krytyczne porównanie ich z kategoriami współczesnej nauki, prowadzi do lepszego zrozumienia znaczenia kultury materialnej w ramach starożytnych praktyk rytualnych. W celu wyodrębniania tych kategorii nasze badania skoncentrują się na inwentarzach świątynnych z Aten i Delos, a zatem najbardziej kompletne serie tego typu dokumentów antycznych (odpowiednio: 434/3 – ok. 300, IV w. – 166 p.n.e.). Właściwy dobór źródeł daje najpełniejszy wgląd w zestaw przedmiotów przechowywanych w sanktuariach w określonym czasie. Oba korpusy są z sobą powiązane, co umożliwia porównanie kategorii przedmiotów w obu miejscach z uwzględnieniem wymiaru diachronicznego. Greckie kategorie są uwarunkowane rodzajem materiału, statusem własności oraz użytecznością bez specyficznego związku z bogami i rytuałami. Drugim rodzajem źródeł analizowanych z tej perspektywy będą wzmianki o tych samych kategoriach przedmiotów w tekstach literackich. Inną możliwością analizowania roli przedmiotów w rytuale jest zwrócenie uwagi na strategie onomastyczne świąt i rytuałów. Obecność terminu oznaczającego przedmiot w nazwie nie musi oznaczać, że dany przedmiot istotnie był wykorzystywane w rytuale. Po dokonaniu analizy źródeł klasycznych, musimy uwzględnić stan zachowania źródeł. W niektórych przypadkach rozstrzygnięcie pytań badawczych wymaga rozszerzenia zakresu chronologicznego i geograficznego bazy źródłowej. Analiza nazewnictwa świąt, kapłanów i personelu świątynnego wymaga uwzględnienia inskrypcji z Azji Mniejszej. Regulacje dotyczące przedmiotów w sanktuariach, ich wykorzystania oraz składowania wymagają analizy całości korpusu epigraficznego niezależnie od datowania i miejsca pochodzenia inskrypcji. Co więcej, rozszerzenie ram poza okres klasyczny i hellenistyczny pozwoli uchwycić zmiany w mechanizmach nadawania nazw przedmiotom oraz zmian w typologii przedmiotów związanych z sanktuariami. W świetle kategorii starożytnych możemy rozstrzygnąć kwestie związane z funkcją i funkcjonalnością, przedmiotami o specjalnym lub codziennym charakterze, mechanizmami rytualizacji i istotnością samej kategorii przedmiotów rytualnych.

3. Powody podjęcia tematyki badawczej

W badaniach nad kulturą materialną brakuje systematycznej analizy nomenklatury i kategoryzacji przedmiotów w greckich sanktuariach. Nie ma również systematycznej analizy pełnionych przez nie funkcji. Podjęcie tych badań umożliwi rewizję wiedzy o praktykach rytualnych. Zrozumienie kategorii antycznych pozwoli na rozstrzygnięcie problemów metodologicznych kilku dyscyplin.

4. Oczekiwane rezultaty

Projekt zakłada analizę źródeł starożytnych (literackich, epigraficznych i archeologicznych) zawierających dane dotyczące relacji między kulturą materialną i rytuałem. Różne korpusy źródeł wykazują rozbieżności, których analiza pozwoli uniknąć błędnych uogólnień i nieuprawnionego rozszerzania wniosków z jednego typu źródeł na inne. Projekt dostarczy wiedzę o sposobach nadawania nazw przedmiotów przez Greków oraz sposobach ich użytkowania, a w rezultacie pozwoli niuansować nasze rozumienie kultury materialnej i rytuału. Używane w projekcie wyrażenie „przedmiot rytualny” (ritual object) ma charakter heurystyczny, a nie operacyjny. Jego analiza ukaże różne mechanizmy nadawania nazw świętom i rytuałom, różnorodność funkcji, które możemy przypisać przedmiotom jako nośnikom praktyk rytualnych, a także ocenić wartość współczesnych wniosków dotyczących przedmiotów rytualnych jako wszechogarniającej i oczywistej kategorii.

Kierownik projektu: dr Tomasz Niezgoda

Nr projektu: 2019/33/N/HS1/01868

Konkurs: PRELUDIUM 17

Poziom finansowania: 121 313 PLN

Celem projektu jest analiza i interpretacja myśli Voegelina z perspektywy fenomenologii i hermeneutyki, a więc z perspektywy tego, jak ukazuje się ludzkie bycie ku boskości, nazywane napięciem ku boskiej podstawie istnienia, oraz tego jak dla współczesnego człowieka jest możliwe doświadczenie tej rzeczywistości.

W ramach projektu prowadzona jest analiza pism Voegelina oraz tekstów z zakresu fenomenologii, hermeneutyki i metafizyki. Główne obszary badawcze dotyczą zapomnienia i przesłonięcia źródłowego doświadczenia, procedury hermeneutycznego przypomnienia oraz napięcia jako sposobu jawienia się boskości.

Dotychczasowe badania nad filozofią Voegelina dotyczyły przede wszystkim kwestii teologicznych, w niniejszym projekcie chodzi jednak o coś innego – o nową konceptualizację ludzkiego bycia ku boskości, głównie pod kątem fenomenalności i interpretacji języka religijnego. Takie badania dotychczas się nie ukazały.

Rezultaty projektu pozwolą na nowe ujęcie filozofii Voegelina i włączenie jego myśli w XX i XXwieczną refleksję filozofii religii. Wyniki badań zostaną upublicznione w trakcie specjalistycznych konferencji naukowych i w prestiżowych czasopismach.

Termin realizacji: 16.02.2020-16.02.2023

Kierownik projektu: dr Matylda Ciołkosz

Poziom finansowania: 13 574 PLN

Kierownik projektu: prof. dr hab. Krzysztof Pilarczyk
Współpraca: dr Łukasz Stypuła
Projekt finansowany z środków Wydziału Filozoficznego i Instytutu Religioznawstwa UJ

Stosunki chrześcijańsko-żydowskie od ponad półwiecza znajdują się w centrum zainteresowania badaczy różnych środowisk naukowych. Obecnie na całym świecie istnieją inicjatywy i ośrodki zajmujące się podstawowymi problemami z nim związanymi. W 2017 roku dołączył do nich także Uniwersytet Jagielloński, na którym w Instytucie Religioznawstwa na Wydziale Filozoficznym decyzją rektora ustanowiona została Pracownia Historii Relacji Chrześcijańsko-Żydowskich, a funkcję jej kierowania powierzono prof. Krzysztofowi Pilarczykowi.

Jednostka ta od początku realizuje podstawowy projekt badawczo-publikacyjny, jakim jest opracowanie źródeł do historii relacji chrześcijańsko-żydowskich w postaci antologii tekstów. W założeniu swoim ma ona obrazować relacje chrześcijańsko-żydowskie na przestrzeni wieków od starożytności do współczesności. Ten cel badawczy był postulowany już we wniosku o utworzenie specjalistycznej Pracowni w obrębie Instytutu Religioznawstwa UJ: „prowadzenie ukierunkowanych badań na historię relacji chrześcijańsko-żydowskich obejmujących okres minionych dwóch tysięcy lat: od powstania chrześcijaństwa, przez czas jego oddzielania się od judaizmu („rozbratu”), separacji, prześladowań, antyjudaizmu i antysemityzmu, aż po wejście na drogę dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego oraz jego prowadzenia. Relacje obejmują wszystkie grupy konfesyjne i denominacje istniejące w obrębie chrześcijaństwa”.

Historia koegzystencji chrześcijan i Żydów znajduje również źródła w literaturze rabinicznej od jej zarania aż po współczesność. W okresie starożytnym nie można również pominąć literatury rzymskiej (dziejopisarskiej i prawniczej). Zestawienie tych źródeł jest pierwszym celem badawczym realizowanym w Pracowni Historii Relacji Chrześcijańsko-Żydowskich IR UJ. Praca ta ma służyć pomocą w dydaktyce na różnych poziomach, głównie w szkole średniej i na poziomie akademickim. Jednocześnie ma ono dokumentować historię złożonych relacji chrześcijańsko-żydowskich na przestrzeni wieków, wychodząc swym oddziaływaniem także poza środowisko akademickie. Jest to szczególnie ważne w dobie rozwijającego się dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego.

Praca została podzielona na cztery części: pierwsza dotyczy starożytności, druga średniowiecza, trzecia czasów nowożytnych (do II Soboru Watykańskiego), czwarta współczesności (po Vaticanum II). Będzie ona miała układ chronologiczno-przedmiotowy (krzyżowy). Opisy jednostkowe opatrzone zostaną komentarzem i literaturą przedmiotową, polską i międzynarodową. Opisy jednostkowe zostały wystandaryzowane.

Obecne prace prowadzone przez prof. Krzysztofa Pilarczyka skupiają się na części pierwszej dotyczącej starożytności. Rozpoczęto również wstępny rekonesans źródłowy dotyczący drugiego okresu - średniowiecza, który realizuje dr Łukasz Stypuła. Planowane jest także, na etapie wstępnym, przygotowanie strony internetowej, na której zamieszczane będą poszczególne źródła w porządku krzyżowym: chronologiczno-tytułowo-autorskim. Powstała baza danych pozwoli na wyszukiwania najpierw pełnotekstowe, a z czasem na indeksowanie zgromadzonego materiału. Będzie ona sukcesywnie aktualizowana, przynajmniej co pół roku.

Projekt badawczo-publikacyjny zakłada również przygotowanie części opisowej relacji chrześcijańsko-żydowskich w starożytności w odrębnej autorskiej pracy Krzysztofa Pilarczyka pt. Relacje chrześcijańsko-żydowskie. Zarys dziejów. Starożytność, w której wykorzystany zostanie materiał zebrany w części pierwszej antologii. Nie będzie ona skupiać się na żydowskiej i chrześcijańskiej perspektywie, lecz przedstawiać kwestie związane z interakcją między tradycjami religijnymi chrześcijaństwa i judaizmu. Powstałe opracowanie stanowić będzie także podstawę do pogłębienia i poszerzenia tematów oraz otwierać perspektywę dla przyszłych badań nad związkami między tymi tradycjami w coraz bardziej świeckich i religijnie zróżnicowanych społeczeństwach. 

Realizowany w Pracowni projekt badawczo-publikacyjny zapewnia także trwałe wsparcie naukowe dla dyskursów akademickich i pozaakademickich oraz dla inicjatyw dialogu międzyreligijnego i międzykulturowego. Ma on na celu ustanowienie solidnych podstaw dla przyszłych prac monograficznych dotyczących stosunków chrześcijańsko-żydowskich. U ich podstaw leży założenie rzetelnego poszukiwania prawdy i wzajemnego szacunku w odkrywaniu wspólnej przeszłości dotyczącej koegzystencji chrześcijańsko-żydowskiej.

Kierownik projektu: dr hab. Lech Trzcionkowski

Narodowy Program Rozwoju Humanistyki MNiSW, Uniwersalia 2.2 (numer projektu: 22H 16 0298 84)

Kwota finansowania: 255 000,00 PLN

T. 1: Żywoty filozofów neoplatońskich; t. 2: Pseudo-Orfeusz, Święte mowy w 24 rapsodiach; t. 3: Wyrocznie chaldejskie; t. 4: Jablich, O misteriach egipskich.

Instytucje sprawcze: Uniwersytet Jagielloński, Akademia Górniczo-Hutnicza, Papieski Uniwersytet Jana Pawła II, Uniwersytet Gdański, Papieski Uniwersytet św. Tomasz w Rzymie, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka

Pod patronatem Polskiego Centrum Syndonlogicznego w Krakowie

Kolegium redakcyjne: Prof. Roman Bogacz (UPJPII), prof. Remigiusz (Bazyli) Degórki (PUTR), dr hab. Tomasz Graff (UPJPII), prof. Jan S. Jaworski (UW), prof. Wojciech Kucewicz (AGH),  prof. Krzysztof Pilarczyk (koordynator, UJ), prof. Zbigniew Treppa (UG)

Redakcja naukowa: Krzysztof Pilarczyk

Zainteresowania Całunem Turyńskim, płótnem, na którym znajduje się wizerunek ciała mężczyzny, widziany z frontu i z tyłu, ze śladami tortur podobnych do zadanych Jezusowi i opisanych w ewangeliach Nowego Testamentu, znalazły także miejsce od XX wieku w światowej nauce. Zwłaszcza po słowach papieża Jana Pawła II wypowiedzianych w katedrze turyńskiej, gdzie Całun jest przechowywany. Stając przed dylematem, czy mamy do czynienia z całunem pogrzebowym Jezusa, czy średniowiecznym fałszerstwem, tak genialnym, że nauka XXI wieku nie potrafi tej tezy ani falsyfikować, ani potwierdzić, Papież uznał, że rozstrzygnięcie tej kwestii nie leży „w szczególnej kompetencji Kościoła”. Natomiast może być podjęta przez naukowców, gdyż „nie chodzi tu o przedmiot wiary”, lecz powinna stać się przedmiotem studiów podejmowanych „bez uprzedzeń, które by prowadziły do fałszywych wyników; (…) do działania z wewnętrzną wolnością i troskliwym szacunkiem, zarówno z punktu widzenia metodologii naukowej, jak i wrażliwości wierzących”. Przygotowywany leksykon ma ambicję zaprezentować dotychczasową historię syndonologicznych badań i stać się elementem warsztatu naukowego, który pomaga zapoznać się z rzetelnie opracowywanymi rezultatami badawczymi oraz służyć jako standardowa praca referencyjna dla dalszych projektów badawczych o charakterze monograficznym.

Project leader: dr Anna Maćkowiak

NCN PRELUDIUM 11 Narodowego Centrum Nauki (2016/21/N/HS3/00869)

Project description:

This project was both ethnographic and textual. Between August 2017 and December 2018, I conducted field research in Indonesia. Its main objective was to describe social actors as the participants of discourses on Rambu Solo’ – the well-known Toraja funeral ceremonies (Sulawesi island) and the annual Lingsar Temple festival – Pujawali, together with its culmination — Perang Topat (Lombok island). I have referred to the research participants as social or ritual actors. The broad category of ritual actors, borrowed from Ronald L. Grimes, includes not only local hosts but also foreign visitors. Actors lead, enact, organize, and observe rituals. During the initial stages of the project design, I took into consideration only two sites of the discourses on the Indonesian rituals – local hosts and foreign visitors. I devoted my attention also to the individuals located in-between, among others: tourist guides and government officials.

Kierownik projektu: dr Aneta Czernatowicz-Kukuczka

Grant z konkursu SONATA 13 przyznawany przez  Narodowe Centrum Nauki (numer projektu: 2017/26/D/HS6/00914, kwota: 155 680 pln).

Opis projektu:

Wiara w szeroko rozumianego boga/bogów jest znakiem rozpoznawczym naszego gatunku. W praktycznie każdej kulturze, od prymitywnych po zaawansowane, odnajdujemy jakąś formę wiary w sprawczą istotę nadprzyrodzoną. Z badań przeprowadzonych w ramach projektu Eurostat Eurobarometer w 2010 roku wynika, że ponad połowa obywateli Unii Europejskiej deklaruje wiarę w osobowego boga a wartość ta wzrasta do 77%, gdy uwzględni się wiarę w rodzaj nadprzyrodzonej, ale bezosobowej siły. Biorąc pod uwagę wszechobecność religii, zrozumienie natury tego zjawiska wydaje się istotne dla zrozumienia funkcjonowania człowieka.

Jednym z obszarów zainteresowania psychologów religii jest związek pomiędzy wiarą, a skłonnością do podejmowania ryzyka. Liczne badania dowiodły, że wiara zmniejsza prawdopodobieństwo angażowania się w zachowania ryzykowne; inne natomiast wskazują na odwrotną zależność. Sprzeczność ta może wynikać z różnych wizji boga, które są obecne w każdej z wielkich tradycji religijnych. Z jednej strony bóg jest przedstawiany jako źródło troski i miłości (bóg kochający), z drugiej jednak strony mamy do czynienia obrazem boga jako surowego sędziego, który karze za grzechy (bóg sprawiedliwy). Istotnie badania wskazują, że konkretny obraz boga pozwala lepiej przewidzieć zachowania niż ogólna wiara. Kwestia ta nie została jednak dotychczas podjęta w badaniach nad skłonnością do ryzyka. Dlatego też celem niniejszego projektu jest zbadanie skłonności do podejmowania działań ryzykownych w zależności od percepcji boga oraz określenie mechanizmów odpowiedzialnych za wystąpienie takich zależności. Zakładam, że obraz boga sprawiedliwego, poprzez wzbudzanie lęku przed karą, będzie prowadził do zmniejszonej tendencji do podejmowania ryzyka. Z drugiej strony, bóg miłosierny poprzez aktywizację poczucia bezpieczeństwa i kontroli powinien wiązać się z nasiloną tendencją do zachowań ryzykownych.

Postawione hipotezy zostaną przetestowane w dziesięciu eksperymentach, z wykorzystaniem różnorodnych miar psychologicznych (kwestionariusze, miary behawioralne, manipulacje eksperymentalne). Planowane badania pozwolą na opracowanie kompleksowego modelu omawianego zjawiska. Pomoże to zrozumieć w jaki sposób wiara wpływa na funkcjonowanie człowieka w zakresie podejmowania ryzyka. Ze względu na odniesienie do ważnego zjawiska społecznego jakim jest religia, projekt może znaleźć zastosowanie praktyczne, np. przy opracowywaniu programów wsparcia dla osób uzależnionych.